Van Dolle Maandag naar de Bevrijding Deel 6

Het verhaal

Bij het opruimen van de zolder kan ik het niet over mijn hart verkrijgen om een doos met schoolschriften zomaar bij het oud papier te zetten. Zo zat ik dus een hele dag opstellen, rekenoefeningen en wiskunde van de lagere en middelbare school door te bladeren, tot ik een schrift tegenkwam dat niet met mijn eigen hanepoten was volgeschreven, maar met het regelmatige handschrift van mijn vader. Geen idee hoe het daar is terechtgekomen, maar gelukkig is de doos steeds meeverhuisd van Halsterseweg naar Bonairestraat naar Derpsestraat naar Kerkstraat naar Knippenbergstraat naar Maassingel. De foto’s stonden niet in het dagboek, maar komen uit het fotoalbum van Pa. Het is te interessant om het voor mij alleen te houden, vandaar deze facsimile uitgave, die gedrukt is met hulp van Loesje en Jan.

Januari 2008

Kees Pijs

Deurne

Dagboek vanaf 4 september 1944, de eerste vlucht der Duitscher, tot en met 2 november 1944

Maandag 9 October 1944

Het is onzin om te gaan werken 5 km. achter het front. Ik ben dus maar thuis gebleven en ben aan een schuilkelder begonnen achter in de tuin. In den voormiddag passeren honderden bommenwerpers richting Duitschland. Het kanongebulder neemt weer toe. In de omgeving volgen op elkander telkens zware ontploffingen. In Roosendaal worden rails opgeblazen. In Bergen op Zoom de kademuren. Uit de fabrieken worden de machines weggehaald en op wagons geladen. Tegen den avond nog gaan kijken in de Hei naar het geschut. Tusschen het mondingsvuur en het kanongebulder verstrijken 45 a 50 seconden. Dat geschut staat dus 15 a 16 km. hier vandaan. Er blijken 2 richtingen te zijn. Aan deze richtingen vermoed ik dat het is bij Ossendrecht en bij Calmpthout, temeer daar bekend geworden is, dat Calmpthout vandaag werd bereikt.

De radio bericht: “Nieuwe landingen vanuit Terneuzen op West Zuid-Vlaanderen bij Hoofdplaat, in den rug der Duitsche troepen, die de bruggehoofden der Canadezen over het Leopold kanaal aanvallen! Ten westen van Vlissingen voor de derde maal ’n dijk gebombardeerd. Het Duitsche geschut is daardoor buiten gebruik gesteld!”

“Op Walcheren zijn de 11.000 Duitschers practisch afgesloten. Georganiseerd verzet is daar niet meer mogelijk! Op Zuid-Beveland zitten nog 4.000 Duitschers! Het dorp Korteven is bereikt. Hoera !!! De Canadezen zitten dus voorbij de Zeeuwsche Weg.”

“Engelsche jagers hebben grote troepen-concentraties waargenomen bij Bergen op Zoom!” Arm Bergen op Zoom. Als dat maar niet op een bombardement gaat uitdraaien.

“Het dorp Calmpthout-station werd bereikt!”

Dinsdag 10 October 1944

De hele nacht door is er nogal druk geschoten. Vooral onder den morgen was het levendig vanuit de richting Essen. De ramen stonden weer te rinkelen. Tusschen 4 uur en 8 uur ging het er druk naar toe. Toen ging het weer minderen. Overdag af en toe gedreun uit zuidelijke richting. Het zou wel Huibergen kunnen zijn. Vanuit Hoogerheide geen geschut gehoord. Het was daar verdacht stil. Er lopen zelfs geruchten, dat de Canadezen zijn teruggeslagen tot bij Ossendrecht.

De radio heeft vandaag weinig nieuws over de Nederlandsche fronten. De landingen in West-Zeeuwsch Vlaanderen hebben succes in den vorm van geringe terreinnieuws! Ten noorden van Antwerpen eveneens geringe terreinwinst. De “B.N.O.” deelt mede, dat er bij Zuid Beveland wordt gevochten. De Canadezen moeten dus nog steeds bij de Zeeuwscheweg zitten. Verdacht is het wel, dat er van de fronten bij Nijmegen en Tilburg niets wordt medegedeeld. Aken is omsingeld en de Russen zitten diep in Hongarije, maar dat interesseert ons minder. Wij willen niets anders dan feiten van ons eigen front. Het trekken naar Bergen op Zoom is minder geworden. De geallieerden hebben de bevolking en militairen in Aken gesommeerd zich vóór 10.50 uur morgen voormiddag over te geven. Wordt aan dit ultimatum niet voldaan, dan wordt de stad met de grond gelijk gemaakt.

Woensdag 11 October 1944

Het wordt beter weer! Onder den morgen ging het er weer levendig naar toe. Bij tusschenpozzen zwaar artillerie gedreun. Ben weer eens naar Bergen op Zoom gereden. Het ziet er naar uit, of er vandaag harder gevochten gaat worden! Sinds enkele dagen zijn er geen jagers aan te pas gekomen en vanmorgen zijn er weer te horen. Rond 11 uur gaan ze duiken op geschutsopstellingen rond Nieuw-Borgvliet. Even over twaalf uur komen ze weer terug. Al duikende lossen ze racketbommetjes. Er vielen enkele doden. Het artillerie-gedreun is nu niet van de lucht. Het is goed merkbaar, dat het Duitsche geschut is achteruitgehaald. Ook bij de Kraaienberg staat een batterij opgesteld. Regelmatig komen er een tiental jagers naar dat geschut om het te bombarderen of mitrailleren. Er is een hevig afweervuur. Gevaarlijk wordt het nu wel in de stad, vanwege de neervallende scherven. Er zijn al een vijftal gewonden.

Om drie uur ’s-Middags wordt het toch te machtig. Het wordt onverantwoordelijk voor de getrouwde menschen om hun gezin alleen te laten en er wordt afgesproken om maar naar huis te gaan. Het geschut klinkt al dichter en dichterbij. Het kan onmogelijk ver achter Borgvliet staan. Van de praatjes over weggehaalde machines is veel waar. Bij Asselbergs, de Zuidijzer en Beckers in Bergen op Zoom zijn de transformatoren huisjes vernietigd. Bij de Holland werden de machines weggesleept. Bij het verlaten van de stad stijgt een dikke vette rookpluim op, juist achter de Martelarenkerk. Het zou de Wilhelmina-kazerne ofwel de Spiritusfabriek kunnen zijn. De heele avond door blijft het schieten aanhouden tot ’s-nachts toe.

De radio meldt, dat de Canadezen 2,5 km. voorbij Woensdrecht zitten. De Zeeuwscheweg is nu stevig in handen. Ze draaien naar het Westen den dam op, en hebben dus 2 stootrichtingen. Er zijn nu 20.000 manschappen ingesloten op Walcheren-Zuid-Beveland en het restantje van Zeeuws-Vlaanderen!

Donderdag 12 October 1944

Om circa 12 uur middernacht tot half één was het geschut hevig. Het leek wel of het vlakbij stond opgesteld, zóó geweldig was de luchtdruk op de ramen. Één oogenblik verbeeldde ik me, dat ik al granaten hoorde huilen, maar na me overtuigd te hebben dat het niet waar was, ben ik weer gaan slapen. De heele nacht door was het drukker dan alle andere voorafgaande nachten. Ook vliegtuigen zaten er tusschen.

De stad Aken heeft gisteren op het ultimatum niet geantwoord. De geallieerde artillerie heeft de stad reeds beschoten. De stad heeft reeds blootgesteld gestaan aan een luchtbombardement van méér dan vijf uur lang. Officieren van de Gestapo terroriseeren de stad en schieten eenieder die zich wil overgeven, op staanden voet neer. In den middag zijn de geallieerde troepen er binnengedrongen in de fabriekswijk. Het artilleriegedreun aan ons front is de heele dag door nog hevig. In den voormiddag trekken er weer honderden bommenwerpers over in Oostelijke richting. Ze zijn niet lang weggebleven. Toch komt het artilleriegeschut niet dichterbij. Er zit geen schot in ons front. Er wordt nu al vijf dagen gevochten om de Zeeuwse weg.

Op de Engelsche radio kunnen we ook al niet op aan. Indien het minder goed gaat, dan zwijgt hij maar over dit front. Gisteren beweert hij nog, dat de Canadezen 2,5 km. ten Noorden van Woensdrecht zitten. Dat moet dus zijn voorbij Korteven en voorbij het viaduct. Vandaag weten ze te vertellen, dat de Zeeuwsche Weg in handen is van de Canadezen, behalve een strook van 400 meter, waarlangs des nachts nog Duitschers kunnen ontsnappen. Waarom is het nu toch niet mogelijk ook dit gat nog te stoppen.

De uitzending voor België prijst de moed der Canadezen en weet te vertellen: “De Canadezen brommen, wanneer ze niet voor ’n moeilijke opgave worden gesteld.” Laat ze dan toch de Zeeuwsche Weg maar helemaal afsluiten, dan hebben ze ’n moeilijke opgave. Engelsche jagers zijn de heele dag actief geweest en duiken regelmatig.

In Wouw is ’n onderdeel van de Herman Göring Pantserdivisie aangekomen. Allemaal jongens van 18 en 19 jaar. De laatste dagen heeft de radio den mond vol over Nederland. Het zal een zwaren strijd tegemoet gaan. Niets zal onbeproefd worden gelaten om de rest van Nederland zoo spoedig mogelijk te bevrijden!

Gewoonweg bespottelijk dat geklets! Bij Nijmegen ligt het stil. Het front bij Tilburg wordt doodgezwegen. Aan ons front gebeurt niets. Er wordt wel hard gevochten, maar ze komen geen stap voorwaarts. En dan maar steeds te vertellen voor de radio: “Nederland zal zoo spoedig mogelijk worden bevrijd.” Wanneer de vaste wil er maar was om hun overmacht aan materiaal en manschappen hier in te zetten, dan rolden ze er zoo maar door, want er zijn oh zoo weinig moffen hier.

Uit Korteven is vanmorgen nog ’n gezin naar hier overgekomen. Daar zaten nog steeds Canadezen. Die menschen woonen nog ten Zuiden van den ingang der Zeeuwse weg. Wat moeten we nou toch daarvan gelooven. Bij Korteven zelf is het één groote verwoesting. Alles ligt er plat. De toren van de Woensdrechtsche kerk is eraf. Hoogerheide zelf is één groote verschrikking. Ooggetuigen, die vandaag in Huibergen zijn geweest, zeggen dat het er zéér erg is gesteld. Wanneer dat front zoo opgerold moet worden van Zuid naar Noord blijft er van Nederland, het rijke Nederland van 1940, niets overeind staan. Laat ze dan aan den overkant maar vertellen: “Niets zal onbeproefd worden gelaten…” En “Wij zijn hier van den ernst der toestand doordrongen…!” Zoo worden onze belangen allerminst gediend.

Vrijdag 13 October 1944

De hele nacht weer geschut gehoord. Onder den morgen was het zeer hevig. Het komt van de richting Huibergen-Calmpthout. Ik heb eens gedurende 5 minuten het aantal kanonschoten geteld uit die richting ….. 167 stuks. Dit heeft zoo ongeveer gedurend van ’s-morgens zes tot 10 uur. Daarna wordt het rustiger. In den voormiddag wordt er druk gevlogen. Er trekken honderden bommenwerpers heel hoog, voorbij terug van Duitschland vermoedelijk.

Tegen de middag naar de Wouwsche Plantage geweest. Daar vertelt ’n ooggetuige dat gisteren Engelsche jagers gedoken hebben op een stuk geschut, dat in de Vleet was opgesteld. Nadien geeft het niet meer geschoten. Roode Kruis auto’s hebben daar gewonden en/of dooden opgehaald. Engelsche granaten waren nog vlak bij het geschut neergekomen en hadden een tiental vaarzen in de wei gedood. In den namiddag duiken de jagers nog verscheidene malen in het verlengde van onze straat. Het geluid is hier circa 17 of 18 tellen vandaan. Volgens de kaart moet het dan zijn ongeveer tusschen Korteven en Nieuw-Borgvliet. De jagers vliegen eerst heel hoog in formatie, zoeken hun doel, gaan vervolgens achter elkaar op afstand vliegen en duiken na elkander op hun doel af. Tegen zes uur wordt er geweldig druk geschoten. In den avond mindert het weer wel.

De radio weet geen nieuws te vertellen, zegt alleen: “Ten Noorden van Antwerpen werden Duitsche tegenaanvallen afgeslagen!” Even na 8 uur ’s-avonds een geweldig harde klap. Niemand weet wat het is, doch het lijkt wel vlakbij. We maken ons gereed om zoonoduig, bij herhaling direct de kelder in te kunnen. Het blijkt evenwel den verderen avond betrekkelijk stil.

Zaterdag 14 October 1944

Hoelang moet die ellende nog duren!! De heele nanacht is er druk geschoten. Al vroeg beginnen de jagers weer te duiken en te bombarderen en mitrailleren. Hun boordgeschut klinkt heel zwaar. Er is dan telkens veel afweergeschut, doch dat raken ze maar niet. Tegen half elf komen er zeker duizenden vliegende forten, heel laag over zetten. Ze lijken nu ontzettend groot. Ze vliegen heelemaal niet in formatie en op verschillende hoogten. Aanvankelijk dachten we, dat ze het front bij Hoogerheide zouden gaan bombarderen. Ze kwamen namelijk van de richting Kruisland of Gastel en vlogen zoo richting Hoogerheide, maar alles vloog ongestoord verder. Dat was eigenlijk een tegenvaller. De jagers komen geregeld aan terug en beschieten de stukken geschut telkens al duikende, tusschen vier en vijf uur namiddag gebeurt dit haast zonder ophouden. Om half elf hangen er een aantal lichtkogels. Een prachtig gezicht is dat. Vlak hierboven werd er ook een afgeworpen.

Zondag 15 October 1944

In den voormiddag is het heel rustig. Er wordt wel af en toe geschoten in de verte, doch dat vinden we al heel gewoon. Tusschen 12 en 2 uur ’s-Middags vliegt er een aantal jagers rond, die telkens weer gaan duiken op de Duitsche geschutsopstellingen. Het moet weer zijn in de richting van den Heimolen.

De namiddag brengt geen bijzonderheden. Wel doet het gerucht de ronde, dat de Engelschen zijn teruggeslagen, en dat Hoogerheide en Woensdrecht voor vanavond 7 uur moeten zijn ontruimd. Bevestigingen van deze geruchten zijn er nog niet. Na de radioberichten zitten we werkelijk in zak en asch. Het wordt hopeloos. De Duitschers hebben den Zeeuwschen dam in handen gekregen en hebben Woensdrecht heroverd. Hoe is dat nu toch mogelijk! Wanneer de Canadezen een punt van zo’n groote strategische betekenis moeten loslaten, dan moeten ze toch wel beduidend zwakker zijn dan de Duitsche troepen.

Er moet wel iets gaande zijn op politiek gebied. Ze zetten maar niet door; noch bij Arnhem, noch bij Tilburg of Breda, noch aan ons front. En in Zeeuwsch Vlaanderen vlot het ook niet erg best. Dagen aan één stuk moet daar worden gevochten om enkele kilometers terreinwinst te kunnen behalen. Dus vertrouwen in de geallieerden is nog wel zóó groot, dat we daarom aannemen, dat als ze persé willen doorzetten, ze dit ook wel kunnen. Kijk maar eens naar de Corridor! Op 5 uur tijd van Eindhoven tot Nijmegen dat ging toch ook!

Foto: Oorlogsschade voormalige onderwijzerswoning (later woning P. Heijnen) in de Herelsestraat 121. Collectie West-Brabants Archief.