Noar de smid

Het verhaal

Roosendaal, Heiligendag Sint Eloy, 1 december 2011

In de jaren 1950 woonde er bij ons op de Gastelseweg een hoefsmid. Ge kon vanaf een afstand al zien en horen en soms ruiken dat het een smederij was. Het was een vakman hoor, onze smid. Dat was te zien aan het mooie en sierlijk smeedwerk dat hij maakte. Hij kon ook goed lassen, en dat was wat voor die tijd. Daar hadden wij onze smid nogal eens voor nodig. Er werd weinig weggegooid, wat nog gerepareerd kon worden knapte de smid op.

“Ist wir zover! ‘t Zal gin waor zen! en Oe krij dut vor mekaor.” kregen we dan te horen.

Maar het meeste werk, en waar hij waarschijnlijk het meest aan verdiende, was paarden van nieuwe hoefijzers voorzien. De hoefijzers en spijkers maakten hij zelf. Het smidsvuur, roodgloeiend met blaasbalg, zie ik zo weer voor me. Het gesis van gloeiend ijzer in een bak met water, om af te koelen. Ja, en vuur voor een kind, en de spetters die in de ronde vlogen tijdens het lassen, kunde begrijpen! Alles in de smederij was een mengeling van zwart, grijs, roestig en stoffig gereedschap en materiaal. Daar stond hij dan met zijn leren voorschoot aan bij het vuur, onze smid. Wanneer hij een moeilijk en secuur karweitje had, om te lassen of te smeden, kwam het puntje van zijn tong uit zijn mond. Wanneer er bij ons thuis iets kapot was, moesten we naar de smid. “De smid kan het wel maken” zei ons vader. Ik of een van mijn broers, diegene die het dichtst in de buurt was, werd naar de smid gestuurd. Met de boodschap “of de smid het wou maken”. De smid beoordeelde dan of hij het kon maken, en hoeveel het wel ging kosten. En dikwijls kwam het gelukkig goed!

Ik ruik nog de stank van het hoorn wanneer het gloeiende ijzer op de hoef van het paard werd gezet. Wanneer het hoefijzer niet precies paste, kwam het weer in het vuur en op het aambeeld te liggen. En hij sloeg secuur net zolang met de hamer tot hij dacht dat het goed was, en zou passen. Sommige paarden van zwaar kaliber stribbelden flink tegen om in de hoefstal gezet te worden. Maar onze smid was oersterk en kende zijn vak. Hij had alles onder controle met harde hand en stevig gevloek somtijds. Eenmaal in de hoefstal werden de paarden dan wel kalm. Al met al toch wel een riskant karweitje. Tegenwoordig gebeurt dit met meer zorg en aandacht. De hoefsmid komt naar de manege of stal met zijn mobiele hoefstal, die op een aanhangwagen staat. Toen der tijd woonden er veel boeren in onze contreien. Zover ge kon kijken waren het weilanden, akkers en velden. De boeren hadden soms twee trekwerkpaarden om de akkers en velden te bewerken. En van tijd tot tijd moesten die nieuwe hoefijzers hebben. Onze smid verdiende daar rijkelijk zijn kost en brood mee.

In de jaren daarna kwamen langzaam maar zeker de tractoren en andere mechanische middelen handel op gang. De Familie Heesters hebben veel inbreng gehad met landbouw machines en tractoren. Het bedrijf was gevestigd op de hoek Spoorstraat – Gastelseweg, links van de eerste schuiven, richting Oud – Gastel. Wij noemden de bewaakte spoorweg overgangen “schuiven”. In die jaren stond er een huisje waar een spoorwegwachter in woonde met zijn gezin. Geruime tijd voor de trein kwam zorgde deze man voor de veiligheid. Hij moest met de hand de “schuiven” dicht en open draaien.

Nou, en aon dieje kaant van Heesters, eve vedder op, tusse de éérste en de twééde schuive, richting Oud –Gastel, daor wóónde oonze smid! Ik kan ut nie laoten hé om ut in ‘t Roosedaols te schrijve hé. T’zijn nog van die nao gedááchte van Michel de Koning zijn dialecte boek da’k aont leze wáár. Jao, tis op lette orre, meej die stripkes, puntjes, en komma’s enzo aollemaol!

Oonze Smid van de Gastelseweg

Smidje, smidje, och aarme oonze Smid.

Aar ie tog mar wa mir tot Sinte Eloy gebidt.

Alles aon um wáár héél interessaant.

Ok wij waoren bij jou ne vaste klaant.

Den avónd tevore nog gezete om den héérd,

Den aandere dag waar ie niks mir wéérd.

Vloeke deej ie mar genog oonder ut waark.

Smid Jan, wa wáár de tog ontieglijk stáárk.

Ginne meins of wie dan ok, hie w’oe tege.

Van de weireld zeide nou, meej oonze zege.

Tee nie golpe, da bietje bidde tot Sinte Eloy,

Geliefde volksheilige, meej veul zwier en tooi.

Kwaame we meej t’een of t’aander aon bij jou,

Dan waar dur wa d’aon haand, gelóóft da nou.

“Gaot dis gaauw naor de smid” waar ut dan!

Vurzichtig vroge we aon jou “wanneer ist klaor Jan”?

Turwijl agge un péérd aon ut beslaon waar.

Keek t’eve over oewe brilleke da’g op aar,

Ge zeej dan nie veul, mar genog zee oe gezicht.

Mar Jan, wij waoren ommers zo afgericht!

Smid Jan zee tege oons “Un schóne zaok is geduld!”

“Maor gullie et ut amaol zo klaor gewuld!”

En ge zie g’ut jong, k’em ok maor twee háánde.

En ik wul ze nie aon mun smidsvuur verbráánde.

Mar at puntje tog bij ut paoltje kwaam,

Dan aar smid Jan ut ommers zo gedaon.

“Nie te gaauw trug komme orre” zeet ie dan.

“Da ge bedaankt zijt da witte, hé Jan.”