Symposium ‘De Hand van Antwerpen’

De activiteit

Een samenwerking tussen het Karrenmuseum, Erfgoed Brabant, het ANV en Erfgoedcentrum Tongerlohuys.

Aanmelden kan tot 9 mei

Volgens een oude legende leefde er in het Antwerpen uit een ver verleden een reus die Antigoon heette. Hij maakte het leven van de schippers die over de Schelde voeren zuur door tol te heffen. Wanneer ze deze niet betaalden hakte hij hun hand af en gooide die in de rivier. De Romeinse soldaat Silvius Brabo zou hier als held een einde aan gemaakt hebben door Antigoon te doden en bij wijze van wraak zijn hand af te hakken en in de Schelde te gooien. De Scheldestad zou haar naam ontlenen aan dit ‘hand werpen’.

De hand van Antwerpen heeft door de geschiedenis heen veel verder gereikt dan de Schelde. Van kunst tot economie en van bestuur tot wetenschap, de invloed van de Scheldestad is op vele plekken voelbaar. Niet alleen in Vlaanderen maar ook buiten de hedendaagse landgrenzen, bijvoorbeeld in West-Brabant. Erfgoed Brabant, het ANV, Erfgoedcentrum Tongerlohuys en het Karrenmuseum slaan de handen ineen om het verhaal van Antwerpen in de regio te vertellen tijdens het symposium ‘De Hand van Antwerpen’ op 17 mei. Een dag vol boeiende sprekers, live muziek, de mogelijkheid de gelijknamige tentoonstelling te bezoeken en diverse workshops, inclusief een lekkere lunch en gezellige borrel.

Kaarten zijn hier te koop. Leden van het ANV, het Kempens Geheugen en vrienden van het Tongerlohuys en het Karrenmuseum krijgen korting op het ticket, raadpleeg hiervoor de organisatie waarbij u bent aangesloten.

Dit symposium wordt mede mogelijk gemaakt door BVR, Dutch Culture, het ANV, de Mastboom Brosens stichting, de Vrienden van het Tongerlohuys en Cultuur verbindt Roosendaal. 

Het programma

10:15 inloop

11:00 Ochtendprogramma (plenair)

Bruegel in de Kempen: waar en hoe?

Leen Huet (Hoogstraten, 1966) is auteur van romans, literaire non-fictie en essays. Ze studeerde Kunstgeschiedenis en Wijsbegeerte (KULeuven). Na haar studies verbleef ze een tijdlang in Firenze (Italië). Sinds 1991 woont ze in Leuven. Ze vertelt u over Pieter Bruegel en Hans Franckaert en hun band met de Noorderkempen, waarin ook de connectie met de Antwerpse burgemeester Nicolaas Rockox naar voren komt

Het Antwerps liedboek

Muziektheaterduo Teletext (Leonore Spee en Sascha Bornkamp) werkt al enkele jaren rond Nederlandstalig volksliedrepertoire en zoekt samen met andere kunstenaars en denkers naar hedendaagse manieren om met dat erfgoed om te gaan. Met Het Nieuw Antwerps Liedboek buigen ze zich over het oudste en meest omvangrijke gedrukte liedboek uit de Lage Landen, en ook één van de mooiste liedboeken die we vandaag in handen hebben. In de 221 liederen wordt niet alleen de 16-eeuwse Antwerpse maatschappij beschreven, maar wordt ook een tijdloos beeld geschetst van de mens: verliefd, jaloers, verdwaasd, gekrenkt, als held, als sukkel. Welke betekenis kennen we toe aan erfgoed in een nieuwtedelijke context? Hoe ontstaat via artistieke werkprocessen over dat erfgoed een inclusieve dialoog?

Meer info: https://teletextvzw.com/

12:30 Lunch en mogelijkheid tot museumbezoek

Kunstenares Amber Lotte Penders is aanwezig om toelichting te geven bij haar installatie ‘No pressure, no diamonds’, die onderdeel is van de tentoonstelling.

14:00 Middagprogramma (workshops)

*het is mogelijk om twee workshops te volgen

Blijde intredes, door Arend Elias Oostindiër (Universiteit Leiden)

Tijdens de Blijde Intredes volgden de Brabantse hertogen een parcours door de stad, waarbij ze verschillende tableaux vivants passeerden voor ze hun eed aflegden. In deze ‘levende schilderijen’ verbeeldden de stedelingen hun collectieve identiteit, en brachten ze hun belangen en verwachtingen bij de nieuwe machthebber over het voetlicht. Brabo en de reus was hierbij een geliefd onderwerp, maar zeker niet het enige. In deze workshop kijken we naar de verhalen die middeleeuwers elkaar vertelden over zichzelf, hun verleden en hun toekomst, en voegen we onze eigen verhalen daaraan toe.

Taal en dialect in West-Brabant en de verhouding tot de taal aan de andere zijde van de staatsgrens, door Jos Swanenberg (Meertens instituut)

Dialecten in West-Brabant hebben veel gemeen met Oost-Brabantse dialecten maar hebben toch duidelijk een eigen karakter. Ze hebben nog meer gemeen met de dialecten van de provincie Antwerpen. Zo’n honderd jaar geleden was ‘de Antwerpse expansie’ zelfs een bekende theorie om dialectverschijnselen in West-Brabant te verklaren. In deze presentatie gaan we samen in op zulke verschijnselen.

Anno 2023 heeft het dialect veel terrein verloren. Toch spreken we niet overal in Nederlands hetzelfde Nederlands en is nog steeds aan onze taal te horen waar we vandaan komen. De kenmerken waaraan dat is te horen, blijken dezelfde als de kenmerken van de nieuwe ‘Tussentaal’ in Vlaanderen, waarin het Antwerps weer een belangrijke rol speelt.

Verborgen verhalen, door Xavier van Delft (zelfstandig kunstenaar)

Kunstenaar Xavier van Delft maakte voor de tentoonstelling een animatie over het verhaal van Silvius Brabo, samen met leerlingen van het Norbertus Gertrudis lyceum en enkele Roosendaalse kunstenaars. Deze animatie is er een in de reeks ‘Verborgen verhalen’. In nauwe samenwerking met erfgoedinstellingen selecteert Xavier de geschiedkundige verhalen, die hij vervolgens vertaalt naar animaties die hij samen met talentvolle makers uit Brabant creëert. In deze workshop gaan we samen kijken naar erfgoedverhalen in uw eigen regio en hoe deze verwerkt kunnen worden in hedendaagse kunstwerken.

Antwerps liedboek door Leonore Spee en Sascha Bornkamp (Muziektheaterduo Teletext)

In deze workshop gaan we dieper in op de artistieke onderzoeksmethodieken die worden gehanteerd in het project Het Nieuw Antwerps Liedboek. Ook zoomen we in op de connecties tussen het erfgoed uit het Antwerps liedboek en de liedcultuur in Noord-Brabant.

16:00 Borrel en mogelijkheid tot museumbezoek